Sneeuw

Vandaag zouden Joep en Toon naar de Heimolen gaan, dus kon ik er ook weer eens naar toe. Dat was al 5 weken geleden en ondertussen hebben de medewerkers van molenmaker Coppens diverse dingen netjes gemaakt of opgeknapt.

Voor de traptrede waar een scheurtje in zat is een nieuwe gemaakt, de raampjes zijn geschilderd en van nieuwe stopverf voorzien. Ook is er lood onder de raampjes gemaakt zodat de stenen niet meer inwateren als het regent. De drempels onder de buitendeuren zijn opnieuw ingevoegd. De luireep is vernieuwd en de steenkraan is voorzien van een mooie zwarte strop met ouderwets aandoende vierkante moeren.

Na wat rond gekeken te hebben en koffie gedronken zijn we onder de bezielende leiding van Toon begonnen met opruimen, er liggen hier en daar nogal wat spullen die daar niet thuis horen of overbodig zijn geworden. Een paar TL-armaturen, wie bedenk het nou om een molen te voorzien van TL-verlichting. Allerlei balken, blokken en plankjes zijn naar beneden gebracht, sommigen verdwijnen in de open haard.

Ook hebben we een drijfwiel, waarover snaren gelegd kunnen worden zodat een elektromotor een steen kan aandrijven, van het staakijzer afgehaald en aan de kant gezet. Door dit wiel was het redelijk moeilijk om die steen uit of in zijn werk te zetten. Dat moet nu gemakkelijker gaan.

Alleen moet er een oplossing bedacht worden om het staakijzer op te takelen als we de steen willen openleggen. Dat gebeurde nu dmv een ketting die om de spaken van dit wiel werd geslagen.
Maar ik fabriceer wel iets met een oog was op het staakijzer kan worden vastgezet.
Daarna hebben we nog even rondgeneusd in de achtkant (begane grond).

Toon is toen naar huis gegaan, hij voelde zich nog niet helemaal fit. Wij zijn de molen gaan opzeilen. Dat viel niet mee door de natte en koude zeilen. Maar alle vier de enden zijn van zeilen voorzien, windkracht was 2 Bft of minder en dan hebben de fokken hulp nodig. De molen ging lekker aan de gang. Etenstijd....

Tijdens het eten kregen we bezoek van Pieter die even langs kwam voor koffie, maar ja wij zaten aan de soep en een boterham.
Na het eten nog wat rondgekeken, wat buiten overlegd over grasmaaien en het zeil wat over de invaart ligt. En weer kwam er een bezoeker, een jongeman die voor bakker aan het leren is en lekkere worstenbroodjes kan bakken (heb ik gehoord).
Van lieverlee begon het te regenen en dat werd gestaag meer. Dus binnen was het beter zitten met een bekertje koffie. Pieter had lekkere appelflappen meegebracht. Naar buiten kijkend zagen we de regen overgaan in vieze natte sneeuwvlokken. Dus nog wat over het corso in Zundert en over molens zitten praten. Nadat onze bezoekers weg waren zijn Joep en ik de molen gaan afzeilen en zodanig weggezet dat we naar huis konden gaan.



Het weer: de temperatuur was 2-3 graden en er was een westelijke wind 2 Bft. Er viel af en toe wat regen die soms overging in natte sneeuw. De wind viel toen weg. Later werd het weer droog.
Aantal opleidingsuren: 5

En toch nog gemalen

Vandaag heb ik eigenlijk middagdienst, maar ik had nog wat snipperdagen. Dus heb ik er maar een opgenomen en naar Roosendaal gereden. Jesse en Niek zouden op "de Hoop" zijn.
Net na half twee aanwezig en nog enkele minuten later kwam Wim ook aangelopen.

Na onze overalls aangetrokken te hebben is er eerst overlegd hoe de zeilvoering moest zijn. De ideeën liepen uiteen van 4 halve, 2 halve of helemaal geen zeil. Niek was het me me eens dat 4 halve vandaag de juiste zeilvoering moest zijn. Zowel voor het omhoog luien van de zakken als het malen. Daarna zijn we met de kruiketting en het spaakkettinkje aan de slag gegaan. Voor Wim was dit allemaal nieuw omdat het op een standerdmolen heel anders gaat dan op een rondstenen molen.
De bezetketting ligt naar beide kanten vast en de kruiketting gebruik je alleen om te kruien. 
Ook de roeketting werd losgemaakt en we konden de molen op de wind gaan zetten. Veel kruien was niet nodig omdat hij redelijk goed stond. Wim dacht dat we vergaten om de kruiketting strak te trekken, dus maar uitgelegd dat dat niet nodig is omdat een standerdmolen niet uit zichzelf zal verkruien.

Daarna zijn we naar boven gegaan en hebben eerst gevoeld of hij goed op de wind stond en dat bleek bet te kloppen. Op weg naar boven de steen uitgelicht en boven de pal uit het bovenwiel gehaald, de kneppel los gemaakt, de steen uit zijn werk gezet en het vangtouw naar buiten gegooid.

Niek heeft de lagers gesmeerd en terloops uitgelegd dat de naam halssteen of halslager wel correct is, maar in Brabant gebruiken we van oudsher de uitdrukking 'baansteen' resp. 'baan'. Hij vindt het jammer dat de streekeigen woorden verdrongen worden door de boeken die we tegenwoordig gebruiken.

Terug naar beneden om de zeilen te gaan voorleggen. Eerst eens afgekeken hoe "een halve" ook weer in zijn werk ging. Dat viel mee, Niek deed het voor bij het eerste zeil en ik kon het bij het tweede end netjes voor elkaar krijgen. Jesse heeft het derde end gedaan en Wim de laatste.
Het kunstje is het zeil voor een deel uitrollen en de litsen achter de kikkers werken, de twee bovenste zwichtlijnen mee naar achteren nemen en vastzetten. Terug naar voren en de onderste zwichtlijn in het zeil rollen. Het zeil zover oprollen als mogelijk, een lits achter de zeilrol door achter een kikker en dan achter een heklat doorhalen en beide onderhoeklijnen vastzetten.



De afzetting weggezet en de vang gelicht. De molen kwam mooi op gang en draaide 40 - 50 enden. We hadden 14 zakken mais staan die naar boven moesten en Jesse en Niek zijn naar boven gegaan. Wim en ik bleven beneden en hebben eerst een zak of 6 buiten gezet.

Het luitouw kwam naar beneden en daar hebben we de eerste twee zakken aan gehangen. De plastic zakken gaan eerst in ouderwetse jutezakken omdat Niek bang is dat het anders een keer mais gaat regenen. Deze werden naar boven gehaald en zo steeds weer.
We hadden als een zak of 10 boven toen we bezoek kregen van een jong echtpaar met hun zoontje. En de vader was benieuwd wat er in de molen nog gedaan werd. Dus wat uitleg gegeven en omdat hij in 1971 was geboren was had hij het idee dat de molen 'hier' altijd al stond. Dus samen met Jesse uitgelegd dat de molen eerder op de kruising Philipslaan - Edisonstraat heeft gestaan en daarvoor uit België is gekomen.

Ze zijn ook nog boven gaan kijken, maar de jongen was geen stilzitter en moeder en zoon kwamen dan ook al weer snel naar beneden. Later volgde vader en zijn ze weer verder gaan fietsen.

De resterende zakken naar boven en daarna mocht ik de molen stoppen. Deze keer was ik in het bovenhuis en vroeg of ik hem daar mocht stoppen. Dat mocht, een heel aparte ervaring. Normaal zie je alleen het gevlucht afremmen en hoort wel iets piepen of knerpen. Maar nu sta je vlak naast de vang en zie je precies wat er gebeurt. Het vastklemmen van de vangblokken, dat ze zich om het bovenwiel trekken en dan zie je het bovenwiel afremmen. Hij stopte net voorbij de gewenste stand, maar dat geeft deze keer niet. Het steenrondsel weer in het bovenwiel en de vang weer lichten. Snel naar beneden en Niek heeft de stenen bijgehouden. Het malen begon.
Nou is het malen van deze mais niet zo heel moeilijk. Het hoeft maar een beetje gebroken te worden. Niet al te grof maar ook zeker niet te fijn. Eigenlijk is het geen malen, maar breken.
Jesse zijn moeder kwam ook nog even langs en heeft met Niek en Jesse staan praten, toen had ik het malen helemaal in de hand.
Alleen is me nog niet precies duidelijk hoe "de licht" werkt. Dat is een stelsel van hefbomen waarmee we de stenen kunnen uitlichten of bijhouden. Het principe is eenvoudig, maar om meel te maken moet je dat vrij secuur bedienen. Dat moet ik gaandeweg nog eens onderzoeken.
We hebben ongeveer 1,5 zakken gemalen en toen moesten we gaan uitspannen omdat het donker begon te worden.

Mooi voordat het donker was hadden we de molen weer zo staan dat hij de week wel zal overleven. Storm wordt er niet verwacht....



Het weer: eerst W en verliep langzaam naar ZW en de snelheid was 3 - 4 m/s wat neer komt op 3 Bft
De temperatuur was toch nog 9 graden en met af en toe zon was het soms lekker.
Aantal uren: 3,5

Nog meer zakjes meel en mixen inpakken

Het weer ziet er niet bijzonder uit, maar ik ga toch naar Sprundel.
De voorspelling was grijs en een graad of 8. De wind .... zou ons in de steek laten. Minder dan 2 Bft  😒

Wim en Joep waren er al en ook Jan vd Broek was er. Er moest ingepakt worden en Jan zou labels gaan printen en deze op de al ingepakte zakjes plakken.
Wij hadden nog zakjes pannenkoekenmix in te pakken, die waren een tijd geleden al gemengd.

Maar eerst het belangrijkste, zorgen dat de molen draait. Dus zijn Wim en ik buiten gaan kijken wat de windrichting en snelheid is en welke zeilvoering daar bij hoort.
De wind was ZW en was zwak (2 Bft).
Wim had in de kap alles al goed gezet en de molen stond bijna in de goede richting, een klein beetje krimpend kruien was voldoende. Daarna zijn we de zeilen gaan voorleggen, elk twee zeilen. Dus de molen kon al snel draaien.
Tijdens het opzeilen was Toon ook komen aanrijden en tegelijk kwam ook Pieter nog even langs.
Nog even staan kijken of alles goed liep, maar dat was in orde...

Tijd voor koffie, met zoveel man (4 molenaars (i.o.) Jan en Pieter) was het een volle tafel.
Joep had het weegschaaltje al klaar staan, er moesten zakjes van 250 en 500 gram ingepakt worden. Dus vol scheppen, wegen, beetje bij, wegen, beetje er uit, wegen, nog een ietsiepietsie er bij. Goed. Dichtvouwen en plakbandje er over. Volgende zakje.... maar met drie man en een verdeling gaat dat prima. Wim zorgde voor de voorraad (zowel de mix als de zakjes) en vouwde de zakjes open. Joep deed het wegen en ik mocht dicht vouwen en plakken.
Tussendoor af en toe even buiten kijken of alles nog liep zoals verwacht.

Om half een zijn we gaan eten en tijdens het eten was de wind zo afgezwakt dat de molen stil viel. Jammer....

Na de middag nog wat inpakwerk gedaan, maar dat was al snel klaar. Alles was ingepakt. Nog wat buiten rondgelummeld en gekeken of er misschien iets aan te doen was. Er was wel wind, maar door de bomen van het Fatimapark houden veel wind tegen en laten de wind ook uit verschillende richtingen komen.
Toch maar besloten om een beetje naar het westen te kruien, Joep was het daar mee eens. Dus een veld gekruid en wonderwel begon de molen weer te draaien en dat zou hij vanmiddag ook blijven doen.

Om half vier de molen stilgezet en alles klaar gemaakt om hem veilig weg te zetten. Om 4 uur naar huis.



Het weer: ZW - W wind 2 Bft of minder en de temperatuur was 8 graden. Droog en zwaar bewolkt
Aantal opleidingsuren: 6

De Hoop - Sprundel

Vanmorgen was het koud, erg koud eigenlijk. De thermometer wees 0,7 graden aan. Maar op de motor naar Sprundel.

Daar aangekomen zag ik Wim Heeren al rondlopen. Dus ook naar binnen en snel omgekleed. Hoe wordt een motorrijder molenaar. Laarzen uit, motorpak uit, spijkerbroek aan, overall en werkschoenen aan. Da's vlot gebeurt. Ondertussen kwam Joep aan gefietst met handschoenen aan en een muts op.
Even overleggen wat we gaan doen, er is verschrikkelijk weinig wind. Wim en ik gaan de molen klaarzetten en Joep gaat weer verder met zakjes vullen. Vorige keer waren we daar mee begonnen, er moesten geschenkpakketten gemaakt worden. Daarin komen zakjes met pannenkoekenmix, oliebollenmix, muesli en nog een paar dingen.
Ondertussen waren wij naar boven geklauterd om de pal uit het bovenwiel te halen, de lekenpen te verwijderen, het halslager en penlager te smeren en de wimpel buiten hangen. Onderweg kom je dan nog wat dingen tegen en hebben we ook de stenen uitgelicht en uit hun werk gezet.
Daarna naar buiten om de windrichting te bepalen, de sloten te verwijderen en de roekettingen van de roeden af te halen. Ook de bezetketting kon los want er moest wat gekruid worden. De molen stond op het westen en de wind kwam uit het ZO. Na dat kruiwerk heb ik het eerste en derde end mogen opzeilen en Wim het tweede en vierde. En toen maar wachten op een zuchtje wind. Het kwam, de molen draaide en de wind ging weer liggen.
Ik ben Joep gaan helpen met de gevulde zakjes dichtplakken. Mooi voor het eten waren we er mee klaar. Wim gaf de roede af en toe een duwtje en dan draaide hij weer even....

Om 12:30 zijn we gaan eten, cup-a-soep erbij. Na het eten even buiten gestaan in de zon, want het was lekker met de zon op je rug.
Op een moment kwam er een dame aangefietst met een klein jongetje achterop haar fiets en dat jongetje wilde naar de molen gaan kijken. Dus wij weer een duwtje gegeven en gelukkig ging hij een beetje draaien. Jongetje blij, mevrouw blij....

De Hoop in (bange dagen) 1976 of 1977 tijdens de restauratie

We hebben nog een beetje opgruimd en om half drie zijn we de zeilen gaan klampen, Weer naar boven, wimpel naar binnen, pal er in, lekenpen vastgeslagen, stenen in hun werk gezet en bijgehouden.

Weer omgekleed en om drie uur naar huis.....


Het weer: temp oplopend van 1 graad naar 10 graden, wind ZO minder dan 2 Bft, zonnig.
Aantal opleidingsuren: 5

Het begint herfst te worden

Vandaag weer naar de Hoop in Roosendaal. Vanmorgen met Niek gebeld en hij zou er zijn. Nog wel een waarschuwing, de normale afrit van de weg was afgesloten. Even omrijden.
Geeft niets, ik moest toch al anders rijden want Karin moest een busje gaan halen op de Vijfhuizenberg. Die daar afgeleverd en via de Willem Dreesweg en de President Kennedylaan naar de Willem Elsschotlaan.

Niek en Jesse waren er al, dus we konden gelijk aan het werk. Kruiketting naar buiten, spaakkettinkje aan het kruihaspel. We hadden al bepaald waar de wind vandaan kwam en er moest een stukje gekruid worden. Dus Jesse en ik hebben ons daar even mee bezig gehouden.
Daarna naar boven, de stenen uitgelicht, de pal uit het bovenwiel, kneppel los, vangtouw naar buiten, de stenen uit hun werk gezet. Even kijken ..... niets vergeten?
Terug naar beneden en het eerste zeil voorleggen. Losmaken, uitrollen, de zwichtlijnen oppakken, onderhoektouw vastzetten, zwichtlijnen vastzetten, tweede onderhoektouw vast.
De vang lichten en hem naar het volgende end doorzetten. Die mocht Jesse opzeilen. En dit allemaal nog een keer. Zodoende waren alle vier de enden opgezeild.
Toen moest ik hem nog een end verder zetten want daar was een van de bordveren kapot. Niek had een nieuwe bij zich en ook wat gereedschap zodat we dat gelijk konden repareren.

Daarna mocht hij los. Hij draaide heel rustig zijn rondjes, maar de wind trok een beetje aan en na een half uurtje draaide hij netjes rond.
Ondertussen waren ook de afzettingen weggezet, dus hadden we even rust. Nou ja.... toch weer even boven gaan kijken of alles goed liep. Ik hoorde niets bijzonders,zag niets afwijken van normaal. Dus terug naar beneden om een rondje rond de molen te maken.
De zeilen klapperden een beetje, molenaar noemt dit zeilslag. Dat treed op omdat we de molens onbelast laten draaien, de omwentelingssnelheid is dan groter als bij een werkende molen. Daardoor kan de wind gedeeltelijk achter het zeil langsstromen en duwt de wind het zeil de verkeerde kant op. Vooral als een end langs de romp komt heb je nog wat tegendruk van de romp en wordt het zeil van het hekwerk gelicht. Zeilslag. Te voorkomen door een beetje krimpend te kruien (tegen de richting van de klok in). Dus dat maar gedaan.
Daarna liep de molen rustig.... geen enkele bezoeker gezien vandaag of we moeten de moeder van Jessie als bezoeker rekenen.

Om half vijf zijn we gaan opruimen. Molen gestopt, zeilen geklampt, boven alles weer goed gezet, afzettingen opgeruimd en gecontroleerd of alles gedaan was.

Terug naar huis.....



Het weer: bewolkt met af en toe een bui, 10 graden en de wind was ZW 2 Bft.
Aantal opleidingsuren: 3

Een bijzondere molen op Kinderdijk

Ik had al een tijdje een uitnodiging op zak om op Kinderdijk naar de Blokker of Blokweerse wip te komen kijken. Als molenaar, en al helemaal als molenaar i.o., zeg je daar geen 'nee' tegen. Dus de motor buiten gezet en het navigatiesysteem geïnstalleerd. Op weg...

De Blokweerse Wip is de linkse molen op de foto

In Alblasserdam aangekomen kan je rechtsaf de Molenkade op, maar na enkele honderden meters staat een bordje dat je niet verder mag. Dus de motor geparkeerd, helm in de koffer en fototas eruit. Laatste stukje lopen. Na een kilometertje bereikte ik de Blokker. Het was kwart voor drie.
   
Marc stond met een bekertje koffie in de hand bij het winkeltje wat naast de molen staat. Ook de mevrouw die het winkeltje uitbaat (of moet ik zeggen uitbuit) stond er ook en ze wist al dat ik de molenaar i.o. was die langs zou komen. Dus kreeg ik ook koffie en werd er wat gekletst over molenaars en molens.

Daarna zijn we rond de molen gelopen om te kijken hoe deze er uit ziet. Gevlucht is ruim 27 meter en het scheprad is bijna 6 meter. De ondertoren is behoorlijk hoog in vergelijking met Zweilandermolen. Het huis is ook veel groter.
Daarna even binnenkijken in de woonkamer/keuken, slaapkamer en halletje. De woonruimtes zijn keurig ingericht in een jaren-50 stijl. Ouderwetse stoelen, tafel, borden en kopjes op het aanrecht, maar ook een wasteil ed, gordijntjes en plantjes voor de ramen, bandrecorder en radio waren we de modernste zaken in de molen. 

De koningsspil komt naar beneden door de koker en midden in de woonruimte is een haakse overbrenging met het reusachtige waterwiel. Via een as wordt de beweging overgebracht naar het waterrad. Deze overbrenging en het waterwiel zijn te zien omdat de omkasting gedeeltelijk doorzichtig is gemaakt. Ik schreef net dat de ouderwetse radio en bandrecorder het modernste in de woonruimte was, maar eigenlijk was dat de reusachtige breedbeeld monitor die daar hing zodat de bezoekers kunnen zien wat er in het bovenhuis gaande is.

Uitzicht vanuit het bovenhuis richting de Lek

Daarna zijn we de trap op gegaan zodat we het bovenhuis gewoon konden bekijken. Wat gelijk opviel was de ruimte... hier kon je echt rondlopen en kijken. Dus bij het halslager gekeken, deze had best wat schade omdat de bronzen plaat die als lager had gediend te hard was geweest. Er lag nu een andere plaat onder, maar de schade aan de hals moest nog hersteld worden. Ook hebben we het bovenwiel op ons gemak bekeken, dit is de moeite waard. Groot en zwaar uitgevoerd evenals de bovenschijfloop, maar deze hebben ook heel wat te verwerken als er water verzet moet worden. De bovenschijfloop is in het verleden vermaakt omdat de verhouding tussen het gevlucht en het scheprad niet goed meer was door een verlaagd waterpijl. Daarom is de bovenschijfloop van 31 naar 38 staven gegaan.
De molen stond vandaag uit zijn werk, ik schat de wind op minder dan 2 Bft en zodoende draaide de molen heel rustig. Uit zijn werk zetten gaat bij deze molen door de ijzerbalk te verschuiven.
De vang zag er voor mij niet bijzonder uit, alleen het feit dat deze wipmolen een vangstok had is wel bijzonder. De meeste wipmolens hebben een inwendige vangstok.
Er was nog meer bezoek gekomen, een buurjongetje die in een van de molens van de Overwaard woont. Dus met zijn drieën nog wat staan praten tot het tijd was om te stoppen. 

Ik kreeg opdracht om de molen stil te zetten en het zeil te bergen. Dus het vangtouw vastgepakt en met een forse ruk viel de vangbalk ... weer in de haak, maar een tweede poging was succesvoller.     
De vang er voorzichtig opgelegd, maar het gevlucht draaide zo langzaam dat het bijna al gelijk stopte. Maar ik moest hem nog iets laten doordraaien omdat ik met een end van de binnenroe moest beginnen.
Het lukte bijna, hij stopte iets te vroeg. En dat was jammer zoals zo zou blijken. Na het losmaken van de zwichtlijnen, het linkeronderhoek touw en het rechterhoektouw moest ik het zeil oprollen en met een zwaai voor de voorzoom langs gooien achter een klamp. Ook dit lukte de tweede keer pas. Daarna weer terug naar voren en in het hek klauteren. Dat lukt maar net omdat de roe komende stond. Daar de beide hoektouwen vastgeknoopt. Terug naar de staart om hem een end door te zetten. Nu was het buurjongetje aan de beurt om het kunstje met het zeil te doen. En wat zie ik, hij legt de beide onderhoektouwen heel anders vast dan ik dat doe, dus uitleg gevraagd. Dat blijkt de methode van de watermolenaars te zijn.
Er wordt met het lange onderhoektouw een mastworp om de rest gelegd en daarna met beide touwen een paar halve steken.
Beide hebben we nog een end afgezeild, de roekettingen er op gelegd en de bliksemafleider vastgezet. Bij de staart hebben we alleen gecontroleerd, maar daar had Marc alles al goed liggen. Het kneppeltouw aangetrokken en daarna is Marc alle deuren van schuurtjes, de winkel, een of ander washok en de molen op slot gaan doen.   


Het weer: Bewolkt, zwakke wind < 2 Bft uit ZW richting, circa 13 graden Celcius.
Aantal opleidingsuren: 2

Bovenschijfloop en boevenwiel, molen staat uit zijn werk

Halslager met daaronder diverse plankjes

Bovenhuis met trap en vangstok