Windloosheid

Zondag de 18-de was de de laatste draaidag op de molen dit jaar. Volgende week is het kerst en de zondag er na is het 1 januari.

Op tijd wakker, lekker ontbeten en wat rondgelummeld.
's Middags op tijd weg, maar door vrachtverkeer en andere drukte toch wat gehinderd kwam ik niks te vroeg bij de Hoop aan. Niek en Joep waren er net, Jesse kwam even later aangefietst.

Na uitgebreid te hebben gekeken waar de wind vandaan kwam bleek er een graad of 30 gekruid te moeten worden. Het vaststellen van de windrichting werd bemoeilijkt door de windsterkte, of beter gezegd de windzwakte. De laatste weken / maanden worden we gehinderd door een soort windloosheid.
Bij het bekijken van de weerkaarten is dat ook niet zo verwonderlijk, want er ligt een hogedrukgebied met maar enkele hectoPascal (hPa) of mm waterkolom verschil. Dit gebied strekt zich uit van de Noordzee tot voorbij de Zwarte Zee en van de Middellandse Zee tot aan Noorwegen.
Dicht bij elkaar liggende isobaren (de dunne blauwe lijnen die gebieden van gelijke druk aangeven) betekenen veel wind. Maar zoals je ziet liggen de isobaren in de omgeving van Nederland nogal ver uit elkaar. Dus weinig tot geen wind.  :-(

Nou ja, na controle, pal en kneppel vrijgezet, vangtouw naar beneden gedaan, stenen uitgelicht en uit zijn werk gezet. smeren van het hals- en penlager konden Joep en ik de zeilen gaan voorleggen. Ondertussen hebben Niek en Jesse de rood/witte veiligheidskettingen geplaatst.
En ja, na het lichten van de van de vang ging de molen draaien. Niet echt lekker doordraaien, maar heel langzaam draaide het gevlucht rond. Een half uur en daarna bleef het stilstaan. Geen beweging meer, ook de takken in de omgeving bewogen niet meer. Jammer.

Maar Niek had er rekening mee gehouden en had een blokje bijenwas bij zich en een verfstripper. Met deze twee attributen konden we de kammen wassen.
Voor de niet-molenaars misschien even uitleggen dat een kam iets anders is dan een haarkam. In een molen zijn houten tandwielen om de beweging van het gevlucht (wiekenkruis) over te brengen naar de stenen. Deze verbinding wordt gevormd door een aantal assen (oa. bovenas, koningsspil en steenspillen) en tandwielen (bovenwiel, bonkelaar, spoorwiel of steenschijf). En nu komen de kammen te voorschijn. Want kammen zijn de tanden van een tandwiel in een molen. Er zijn ook nog schijflopen, dit zijn dubbele houten schijven waartussen houten pennen zitten, die pennen noemen wij dan weer staven. Deze kammen en staven grijpen in elkaar. Omdat er behoorlijk wat kracht wordt overgebracht zouden de houten staven en kammen snel slijten. Op de foto hiernaast kan je duidelijk zien welke delen van het bovenwiel met bovenschijfloop in aanraking komen. 
De kammen wassen is enkele keren per jaar nodig om overmatige slijtage te voorkomen. Niet moeilijk, maar wel noodzakelijk. Blokje verwarmen totdat er een beetje was gesmolten is, dit op de kam smeren en daarna de kam nog een beetje verwarmen zodat de was zich goed kan verdelen. Als dit kammen wassen regelmatig gebeurt zullen de vlakken netjes glad blijven.
Best wel een hoop werk, want het bovenwiel heeft 80 kammen en de bovenschijfloop 13 staven.

Net voor het donker werd, de zon ging om 16:33 uur onder, hebben we de zeilen geklampt en na verder alles opgeruimd te hebben zijn we naar huis gegaan.

Het was vandaag 8 graden, egaal grijs bewolkt, de wind was ZW 1-2 Bft en de luchtdruk was 1034 hPa en heel langzaam dalend.
Geholpen met de zeilen voorleggen, steen uit werk gezet, geholpen met zeilen klampen. Totaal 3,5 praktijkuren.

De Ster van Rucphen (1)

De Heimolen wordt met de kerst versierd met een verlichte ster.

De afspraak was zoals gewoonlijk 10 uur op de molen, het was redelijk weer dus ik heb de motor gepakt en ben naar Rucphen gereden. Ik was vrij vroeg en Pieter zat in zijn auto te wachten, de molenaar was er nog niet. Maar tijdens het uitladen van mijn koffers kwam ook Toon aangereden.

Eerst een bakje koffie en overleg. We besloten de molen eerst nog wat te laten draaien. Want als de ster er in hangt kan het niet meer.
De wind was oostelijk dus er moest eerst een stukje gekruid worden. De wind was matig maar niet erg vlagerig. Dus hij draaide lekker. Ondertussen ook het vangen een paar maal geoefend, ik moet zeggen dat netjes vangen nog niet zo gemakkelijk is. Stilzetten lukt wel, maar om dat te laten gebeuren zonder dat het wiekenkruis heen en weer schud is wat lastiger.
Na een tijdje draaien zijn we gaan eten.

De ster staat op de steenzolder achter de Jacobsladder en moest eerst naar beneden gesjouwd worden. Toon heeft de lampjes er in gedraaid, 32 stuks, en we hebben hem met ty-raps aan het hekwerk vastgezet. Het snoer is ook met ty-raps aan de heklatten vastgemaakt en via een stormluik naar binnen gelegd.
Binnen moest het snoer weer helemaal naar beneden want bij de groepenkast is een stopcontact waar altijd spanning op staat. Met behulp van een tijdschakelaar zou de ster om 4 uur aan gaan en om 9 uur weer uit.
Na nog wat rondkijken zijn we naar huis gegaan. Alles leek goed te gaan totdat ik een Whatsapp van
Tja, totdat ik Whatsapp van Pieter kreeg dat het 's avonds nog steeds donker was bij de molen. Mailtje naar Toon gestuurd en een dag later kreeg ik te horen dat de schakelklok waarschijnlijk stuk was.
 

Theorieles: standaardmolens en wipmolens

Dinsdagavond wat nieuws op het program, althans voor mij...

De afdeling Noord Brabant van het Gilde organiseert een aantal theorieavonden. Ik heb er een aantal gemist, maar de komende lessen zal ik zeker proberen bij te wonen.
Wat er nog op het programma staat: knopen, het weer, de kap en kruiwerken.

De theorielessen vinden plaats bij de Doornboom, de beltmolen in Hilvarenbeek. Naast de molen is het museum 'de dorpsdokter'.
Afgelopen dinsdag ging het over de standaardmolen en de wipmolen.
Een man of 10 en een dame waren er verzameld. Te horen aan de gesprekken waren er een aantal nieuwe molenaars, maar ook oude rotten. Na een kopje koffie de theorieles.
Niek van Eekelen zou eigenlijk de standaardmolen uitleggen, maar had een te vol werkschema, dus Huub mocht beide molentypes behandelen. Best te doen, want de molens lijken na de uitleg best wel op elkaar.
Diverse balken en onderdelen zijn hetzelfde, heten hetzelfde en doen hetzelfde. Alleen is de standaard veel compacter dan de voet van een wipmolen. De onderbouw van de wipmolen is dan ook zo groot dat er plaats was voor een woninkje.
Ook zaken als "waarom kruit een standaardmolen zwaarder dan normaal" werden besproken. Maar ook de opbouw van de standaard en hoe wordt een en ander belast kwamen langs.
Ondersteund door een mooie presentatie wist Huub best van alles te vertellen, de verschillen per regio, waarom sommig balken dik zijn en andere weer opvallend dunner. Of dat de wipmolen bijna altijd een poldermolen is, maar soms ook een korenmolen. Dat een wipmolen ook op een stelling kan staan, wat echt geen gezicht is.
Na afloop ben ik snel weg gegaan, zodat ik nog op tijd op mijn werk, een nachtdienst, kon verschijnen.

De 11e december

Vandaag weer naar Roosendaal om een middag mee te lopen op de Hoop.

We hadden weer om half twee afgesproken en ondanks tegenwerkend verkeer was ik toch mooi op tijd. Niek en Joep waren er al, heel even later kwam Jesse ook nog. Jesse is een jongeman die al heel wat jaren meeloopt bij Niek, maar door zijn leeftijd nog even moet wachten om molenaar te kunnen worden.

De molen moest iets meer dan 90 graden gekruid worden omdat de wind vandaag uit het ZW kwam en de vorige keer uit noordelijke richting. Dus Joep kon aan het werk.
Ondertussen hebben wij de pal en kneppel vrijgemaakt, het vangtouw laten zakken, de stenen uitgelicht en gekeken of verder alles in orde was. De molen hoefde niet uit zijn werk te worden gezet omdat we nog wat mais moesten malen.
Niek heeft de rood/witte afzetting geplaatst zodat eventuele bezoekers bij het draaiende gevlucht worden weggehouden. En Joep en ik hebben op de binnenroede de zeilen voorgelegd, twee halve was vandaag genoeg.
Daarna zijn we gaan malen, de molen liep rustig. Volgens mij hadden op alle einden wel halve gelegd kunnen worden.
Het was vandaag de bedoeling dat alle aanwezige mais verwerkt werd tot veevoer. Dan kon dit terug naar diegene waar het voor gemalen wordt. En dat is gelukt, nadat alle zakken vol waren hebben we deze met het luiwerk naar beneden getakeld.

Niek en ik hebben een rondje gemaakt en zo wees hij me op een stel gaten in de bovenas die hij dicht wil maken, door deze gaten hebben kruisarmen gezeten waarop een tweede bovenwiel vast zat. Met dit bovenwiel werd op de Belgische manier een tweede steenkoppel aangedreven. Dit schijnt er al heel lang geleden uitgehaald te zijn. In 1994 heeft Niek een ander steenkoppel geplaatst, deze is op de Nederlandse manier als achtermolen geplaatst. De achtermolen is een koppel stenen dat voor in de molen ligt. Want bij een standaardmolen is alles andersom. De voorkant is de achterkant, dus de deur die volgens iedereen aan de achterkant zit wordt de voorkant van de molen genoemd. Rare jongens .....

Ook vandaag kregen we weer bezoek, een vader met twee kinderen werden door Jesse vakkundig rondgeleid op de grond en op beide zolders van de molen.

Terwijl wij op de molen bezig waren was mijn vrouw het huis in kerstsfeer aan het brengen met huisjes, verlichting, trein en andere kerstdingen. Onze woonkamer wordt de komende weken verlicht door een twintigtal lichtsnoeren en een heleboel huisjes, kerken, verkoopkramen en tientallen boompjes. Leuk was dat ze een stellingmolen heeft gekocht want ze was er achter gekomen dat in een Hollandse landschap toch minstens een windmolen hoort te staan en die hadden we nog niet.
Ook wel grappig is dat ze nu ontdekte dat een van de 'huisjes' een watermolen is. Eerder had ze dat nog nooit gezien.





De temperatuur was circa 7 graden Celsius en de wind kwam met 2-3 Bft uit zuid-westelijke richting.
De luchtdruk was 1021 mm wk, het was vanmorgen bewolkt, maar de bewolking is weggetrokken zodat we een blauwe lucht hebben.
Toegekeken en een beetje meegeholpen bij het voorleggen van 2 halve en later naar 4 volle zeilen. In de molen wat losliggende zaken opgeruimd en ondertussen uitleg gekregen over diverse onderdelen van Niek. Totaal 3,5 praktijkuren.


En morgen is het de dag dat de zon op het vroegste moment van het jaar ondergaat. Om 16:27 gaat de zon weg.....